Artikel zonnewijzer Acquoy in Bulletin nr 120
In het Bulletin nr 120 van de Zonnewijzerkring van zomer 2016, is een artikel gewijd aan de zonnewijzer van Acquoy. Hierin kunt u lezen hoe deze restauratie tot stand is gekomen. Kijk op deze link om het hele artikel te lezen: Artikel Acquoy in Bulletin 2016 2
Zonnewijzerroute breidt uit naar Acquoy
Dorpskrant Tricht nr 7 d.d. 29 mei 2016
ACQUOY – Geïnspireerd door de zonnewijzer in Tricht, die Astrid van der Werff in 2008 op de zijgevel van haar huis aan de Lingedijk heeft gemaakt, ontstond het idee voor de zonnewijzerroute Geldermalsen en werd de gelijknamige stichting opgericht. De stichting wil in ieder dorp van de gemeente Geldermalsen een unieke zonnewijzer realiseren. Vrijdagochtend 13 mei werd onder grote belangstelling de 5e zonnewijzer van de route onthuld aan de Lingedijk in Acquoy.
Historische zonnewijzer
Na een toelichting van Astrid van der Werff over al het (speur)werk dat door vrijwilligers en professionals zoals stukadoor en schilder is verricht werd de zonnewijzer door cultuurwethouder Niko Wiendels onthuld. In Acquoy gaat het niet om een nieuwe maar om een gerestaureerde historische zonnewijzer. Naspeuringen hebben geen exacte ‘leeftijd’ opgeleverd, wel de aanname dat de zonnewijzer wellicht al bij de bouw van het huis in 1761 is aangebracht. Een zonnewijzer was in die tijd, bij zonneschijn, de enige manier om de exacte tijd aan te geven. Uurwerken in bijvoorbeeld klokkentorens werden met behulp van zonnewijzers regelmatig ‘op tijd’ gezet. Uurwerken werden pas echt betrouwbaar nadat door de Nederlandse wetenschapper Christiaan Huygens het slingeruurwerk werd uitgevonden. Hoewel dit al in 1656 het geval was, was dit niet zo snel algemeen gebruikelijk. De zonnewijzers bleven dan ook nog lang dienst doen.
De stichting had al een fiets/wandelroute van bijna 19 kilometer gemaakt die voert langs de zonnewijzers van Beesd, Tricht, Geldermalsen en Deil. Deze zal nu uitgebreid worden met een route die ook voert langs de zonnewijzer van Acquoy. Voor achtergrondinformatie over de zonnewijzers en de routebeschrijving wordt verwezen naar de website ‘www.zonnewijzerroutegeldermalsen.nl’
Donateurs gezocht:
Om ook in de resterende dorpen van de gemeente zonnewijzers te realiseren is tijd maar ook geld nodig. Donaties zijn dan ook van harte welkom. Steunen middels een jaarlijkse donatie kan via Rabobank West-Betuwe rekeningnummer NL98 RABO 0150 6558 78 o.v.v. Zonnewijzerroute Geldermalsen.
Zonnewijzer in Acquoy onthuld
Acquoy • Het Kontakt woensdag 18 mei 2016
In Acquoy is vrijdag de gerestaureerde zonnewijzer op huis Overlinge onthuld. De zonnewijzer maakt deel uit van de Zonnewijzerroute Geldermalsen, die nu vijf zonnewijzers omvat.
Eerder realiseerde de stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen al zonnewijzers in Tricht, Geldermalsen, Deil en Beesd. De stichting heeft als doel in elke kern van de gemeente een dergelijk herkenningspunt te realiseren. Zoals de stichting op haar site verwoord: “Iets eigens voor ieder dorp en door een wandel- en fietsroute verbonden met de zonnewijzers in de andere dorpen. Leuk voor de eigen inwoners, voor bezoekers en voor de generaties na ons.” Het streven vindt haar oorsprong in 2008, toen Astrid van der Werff een zonnewijzer realiseerde op de gevel van haar eigen woning en het idee opvatte om in ieder dorp zoiets te maken. Met de onthulling van de wijzer op het voormalige schepenhuis uit 1761 in Acquoy is de stichting bijna halverwege dit streven.
Zonnetijd
Om de zonnewijzer op het huis Overlinge in Acquoy goed te restaureren werd er eerst technisch onderzoek verricht. Zo is het stucwerk onderzocht, zijn de genaamde uurlijnen en de pigmenten onder de loep genomen. Om de kleur te bepalen, zijn er bijvoorbeeld kleine stukjes loszittende verf van de muur gehaald. Op de achterkant was de oorspronkelijke kleur nog goed zichtbaar, het bleek te gaan om zogenaamd Berlijns blauw. Dat is een synthetisch blauw, ontdekt in 1704. Het huis Overlinge is gebouwd in 1761, in opdracht van de broers Wouter en Hendrik van Varsseveld. Wouter was molenmaker, houthandelaar, timmerman en schepen en armenmeester. Een functie als schepen maakte hem een persoon van aanzien in het dorp, wellicht dat er daarom een zonnewijzer op het pand is aangebracht: dit was destijds een teken van welvaart.
Op de bewuste zonnewijzer is tijdens de zomerperiode (ongeveer vanaf 21 juni) vanaf ongeveer 04:00 tot 13:00 uur de tijd te lezen. Dan geeft de schaduw van de schaduwgever – ook wel poolstijl – de tijd aan. Daarna draait de zon naar de westkant van het huis. In de winter kan de wijzer tot even na 14:00 uur werken. De zonnewijzer geeft de ware Acquoyse tijd aan, oftewel: de zonnetijd. Dat betekent dat het op de zonnewijzer precies 12:00 uur is als de zon in Acquoy exact op het hoogste punt staat. De huidige uurwerken lopen altijd voor op deze zonnetijd.
De onthulling vond vrijdag plaats in bijzijn van wethouder Niko Wiendels van gemeente Geldermalsen, Cor van Dijk (bewoner van het pand), Frans Maes van De Zonnewijzerkring en de heer B. Arentsen namens de stichting Jan Nieuwenhuyzen.
De zonnewijzer in Acquoy is gerealiseerd in opdracht van Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen, met hulp van de volgende sponsors: stichting Jan Nieuwenhuyzen en gemeente Geldermalsen.
Acquoy heeft weer zonnetijd
De zonnewijzer is bevestigd op de zijgevel van het uit 1761 stammende Huis Overlinge
20-05-2016, 08:09 | Van de redactie door Rita Boer Rookhuiszen
ACQUOY Veel belangstellenden waren vrijdagochtend 13 mei naar de Lingedijk in Acquoy gekomen voor de onthulling van de 5e zonnewijzer van de Zonnewijzerroute Geldermalsen. In tegenstelling tot de vier eerder gerealiseerde zonnewijzers in Tricht, Deil, Geldermalsen en Beesd is de zonnewijzer van Acquoy een reeds bestaande zonnewijzer die vakkundig gerestaureerd is. De officiële onthulling gebeurde door Geldermalsens cultuurwethouder Niko Wiendels.
De restauratie was mogelijk dankzij subsidies van de gemeente Geldermalsen, de stichting Jan Nieuwenhuyzen. Vrijwilligers van de Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen deden uitvoerig onderzoek naar de geschiedenis van zowel de zonnewijzer als het voormalig Schepenhuis Huis Overlinge uit 1761 waarop de zonnewijzer aangebracht is. “Een restauratie vergde een aanpak die totaal nieuw voor ons was,” vertelt Astrid van der Werff van de Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen. “Het pakte beter uit dan we hadden kunnen denken. We zijn echt trots op het resultaat. We deden onderzoek naar de samenstelling van het oude stucwerk en gebruikten dezelfde mix van scherp rivierzand en kalk. Voor de verf is onder andere Berlijns blauw gebruikt, een synthetisch pigment wat in 1704 ontdekt werd. Zonder het vakwerk van stukadoor In den Eng uit Culemborg en schildersbedrijf de Jongh uit Waardenburg was het ons niet gelukt.”
De vormgeving van de cijfers op de zonnewijzer is gebaseerd op stukjes oude uurcijfers die zijn vergeleken met andere cijfers uit de 18e eeuw en cijfers op zonnewijzers uit dezelfde periode. Cor van Dijk, bewoner van het huis en docent metallurgie, maakte zelf de metalen schaduwgever.
Of de zonnewijzer al direct bij de bouw in 1761 is aangebracht kon niet achterhaald worden, het is wel aannemelijk. In die tijd werd de zonnewijzer gezien als teken van stand en aanzien en waren ze ook nodig om uurwerken in klokkentorens gelijk te kunnen zetten. De zonnewijzer van Huis Overlinge zou daarnaast gebruikers van het nabij gelegen voetveer in staat stellen de tijd af te lezen. Er is een folder met informatie over de zonnewijzer van Huis Overlinge beschikbaar. Binnenkort verschijnt ook een van de website te downloaden routekaart.
Impressie van de onthulling
Hieronder een aantal foto’s van de onthulling van de gerestaureerde zonnewijzer in Acquoy.
Zonnewijzer in Acquoy onthuld!
Vrijdag 13 mei is de zonnewijzer in Acquoy onthuld! Het was een schitterende zonnige dag, de opkomst was groot en de sfeer geweldig. Karine heette iedereen van harte welkom en Astrid had een presentatie voorbereid. Daarna gingen we allemaal de dijk op om de zonnewijzer te onthullen.
Onder de foto van de zonnewijzer bij Acquoy staat een link waarbij u de folder kunt downloaden. Daarin kunt u lezen over de geschiedenis van huis Overlinge, de bewoners, het technisch onderzoek en hoe laat het is (de ware Acquoyse tijd).
Vijfde zonnewijzer voor Zonnewijzerroute Geldermalsen
Op de foto: het pand in 1974, met rechtsboven het luik op de eerste verdieping, de geschilderde zonnewijzer.
07-05-2016, 07:55 | Van de redactie Nieuwsblad Geldermalsen
ACQUOY Op vrijdag 13 mei wordt de 5de zonnewijzer van Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen onthuld.
Ditmaal gaat het om een restauratieproject van een oude verticale, geschilderde zonnewijzer, die zich bevindt op een pand uit 1761 aan de Lingedijk 86 in Acquoy. “We zijn erg blij dat we deze zonnewijzer op kunnen nemen in onze route, want het is een bijzonder stukje Cultureel Erfgoed”, aldus Astrid van der Werff en Karine van Drunen van de Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen.
“Op oude foto’s en ansichtkaarten van Acquoy is dit huis met de zonnewijzer vaak afgebeeld. De afgelopen jaren hebben we onderzoek gedaan naar de zonnewijzer om te achterhalen hoe oud hij is en welke functie hij had. Was het een symbool van welstand, was het om de kerkklok gelijk te kunnen zetten of de tijd aangeven bij de plek waar het veer over de Linge aanlegde? Ook de zonnewijzer zelf is natuurlijk geanalyseerd en berekend, zodat hij weer de ware tijd van Acquoy aangeeft. Op deze zonnewijzer is het 12.00 uur wanneer de zon op zijn hoogste punt staat. Dat is geheel anders dan ons huidige tijdsysteem.”
“De exacte oudheid van de zonnewijzer hebben we helaas niet met zekerheid kunnen achterhalen. De oudste afbeelding stamt uit de beginjaren van de vorige eeuw. We zijn erg blij met het resultaat. Zeker omdat hij door ervaren en bevlogen vakmensen uit de Betuwe weer in goede staat gebracht is.”
De zonnewijzer wordt onthuld door Wethouder Niko Wiendels, wethouder van o.a. Sport, Kunst en Cultuur van de Gemeente Geldermalsen en dorpswethouder van Acquoy.
Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen kwam in 2009 mede van de grond dankzij het winnen van de jubileumwedstrijd van het destijds 75-jarig Nieuwsblad Geldermalsen.
Geschilderde zonnewijzer van Acquoy gerestaureerd
ma 2 mei 2016, 14:00 Redactie Het Kontakt Leerdam
ACQUOY • De geschilderde zonnewijzer aan het voormalige schepenhuis in Acquoy is helemaal gerestaureerd. De onthulling vindt vrijdag 13 mei plaats.
Het gaat om een oude, verticale en geschilderde zonnewijzer die is te vinden op een pand uit 1761 aan de Lingedijk 86 in Acquoy. Op oude foto’s en ansichtkaarten van Acquoy is dit huis met de zonnewijzer vaak afgebeeld. De afgelopen jaren heeft stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen onderzoek gedaan naar de zonnewijzer. Maar de exacte oudheid van de zonnewijzer bleek niet meer te achterhalen. De oudste afbeelding stamt uit de beginjaren van de vorige eeuw. De zonnewijzer zelf is natuurlijk ook geanalyseerd en berekend, zodat hij weer de ware tijd van Acquoy aangeeft.
Op deze zonnewijzer is het 12:00 uur als de zon op zijn hoogste punt staat. Dat is geheel anders dan het huidige tijdsysteem. De zonnewijzer wordt toegevoegd aan de Zonnewijzerroute Geldermalsen, waardoor het meest westelijk deel van de gemeente Geldermalsen nu ook binnen de route valt. De officiële onthulling van de gerestaureerde zonnewijzer vindt plaats op vrijdag 13 mei. Onder meer wethouder Niko Wiendels, C. van Dijk (bewoner van het pand), Frans Meas (secretaris van De Zonnewijzerkring) en B. Arentsen (stichting Jan Nieuwenhuyzen, sponsor) zijn hierbij present.
Janneke Kok, redactiecoördinator van Het Kontakt Leerdam en Het Kontakt Vianen
Voorbereiding schilderwerk zonnewijzer Acquoy
De voorbereiding voor het schilderwerk. Eerst een afdruk op de gestuukte plaat maken.
Tijdens de werkzaamheden aan de zonnewijzer in Acquoy werd het volgende filmpje gemaakt.
Werktekening bij de Jongh in Waardenburg
Woensdag 16 maart 2015 waren we op werkbezoek bij Schildersbedrijf de Jongh in Waardenburg, Restauratie en Onderhoud. Een werktekening van de zonnewijzer in Acquoy hebben we achtergelaten. De start is gemaakt……….
Zonnewijzer Acquoy gestuukt
Dankzij het mooie najaarsweer kon op maandag 2 november 2015 de zonnewijzer in Acquoy gestuukt worden. Stukadoorsbedrijf Hans in den Eng uit Culemborg (die ook het weeshuis in Buren gerestaureerd heeft) heeft de klus geklaard. Hieronder een kleine impressie.
En zo is het uiteindelijke resultaat geworden, klaar om in het voorjaar geschilderd te worden:
Bezoek Schilderscool Zutphen
Voor de restauratie van de zonnewijzer in Acquoy zijn we op 22 april 2015 op bezoek geweest bij de Schilderscool in Zutphen.
Het eerste gietwerk van de zonnewijzer is gemaakt en moet nu ca. 1 maand drogen. Daarna worden de hoeken geschuind om het water beter te kunnen laten aflopen en de gaten waar de poolstijl moet komen erin geboord. Ook wordt er een afdeklaag op aangebracht zodat de hechting van de verf beter zal zijn. Daarna zal in nauwe samenwerking met de schildersafdeling de belijning er op gezet worden. We hebben het ontwerp van de zonnewijzer op ware grootte op papier overhandigd aan de schildersafdeling.
Onderzoek zonnewijzer Acquoy
Op vrijdag 29 januari 2015 hebben we opnieuw onderzoek laten doen naar de samenstelling van de verflagen van de zonnewijzer in Acquoy. De Schilderscool uit Zutphen heeft monsters meegenomen ter determinatie.
Onderzoek op het RAR in Tiel
Vanaf november 2013 hebben we onderzoek gedaan naar de historie van het huis en zijn bewoners. Hiervan konden we veel vinden op het Regionaal Archief Rivierenland te Tiel. Oude handschriften maar ook artikeltjes die bv verschenen zijn in de Libelle. Nog steeds gaan we zo nu en dan zoeken in de oude bewaarde documenten om te vinden waarom deze zonnewijzer op dit pand is aangebracht.
Lezing familie van Varsseveld
Op 27 februari 2014 hebben we een lezing over de familie van Varsseveld bijgewoond die georganiseerd werd door de Historische Kring van Leerdam.
Onderzoek door Schilderscool Geldermalsen
Op 1 mei 2014 heeft Rene Driessen een paar loshangende stukjes verf van de zonnewijzer afgehaald om mee te nemen voor onderzoek. Aan de achterkant van de stukjes die nog een beetje aan de muur vast zaten zag je de kleur nog wat beter. In eerste instantie denkt Rene dat de oorspronkelijke kleuren kobalt, kervelwit en zwart zijn en dat de verf op lijnoliebasis is gemaakt.
Hij gaat de verfresten verder onderzoeken.
Rene gaf aan dat er twee opties zijn:
1 Alles fixeren wat er nu nog zit en aanhelen.
2 Alles er af halen en opnieuw maken. Wel met originele kleuren en met verf (zoals het er nu uit ziet) op lijnoliebasis.
Voor de gezellen van zijn school (7 mensen in de leeftijd van 24 tot 50/60 jaar) is optie 1 het meest interessant.
Meting muur Acquoy
Op 5 maart 2014 werd door Frans Maes van de Zonnewijzerkring Nederland en adviseur van onze stichting, de muur van het huis opgemeten. Hij maakte hiermee een herberekening zodat we een juiste uurverdeling en positie van de schaduwwerper krijgen voor het restaureren.
