In maart 2024 is een grote levering van Belgisch hardsteen afgeleverd bij Fa. van Luijn in Tiel.

Het archeologiepark in de nieuwbouwwijk De Plantage in Meteren

Dinsdag 27 februari 2024

Het archeologiepark in de nieuwbouwwijk De Plantage in Meteren

Voor erfgoed van de maand februari, heeft onze collega iets geschreven over archeologiepark nieuwbouwwijk De Plantage in Meteren. In de wijk wordt sinds 2013 namelijk al druk gebouwd. In 2030 moeten er maar liefst 1500 woningen staan. Daarmee is het de grootste nieuwbouwwijk van Rivierenland. Nu ongeveer de helft van de wijk is gerealiseerd en het college december vorig jaar het inrichtingsplan heeft goedgekeurd, begint gemeente West Betuwe binnenkort met de aanleg van het archeologiepark op de hoek van de Rijksstraatweg en de Blankertseweg. De locatie van het park is niet zonder reden gekozen.

Een rijke vindplaats

Je zou het op het eerste gezicht niet zeggen als je over de Blankertseweg fietst, maar onder het strak gemaaide grasveld gaan duizenden jaren historie schuil. Voor een deel was dat al bekend uit de overlevering. Een groot deel kwam pas aan het licht toen archeologen in 2010 voorafgaand aan de nieuwbouw grootschalig onderzoek deden. In het uiterste zuidwestelijke puntje, pal tegen de Rijksstraatweg, lag meteen de grootste en meest rijke vindplaats van de Plantage.

Veel begravingen

De oudste bewoningssporen daar gaan terug tot de nieuwe steentijd: het gaat om een tijdelijk jachtkampje tussen 4000 en 3500 voor Christus. Bewijs daarvoor zijn een gave vuurstenen pijlpunt en een paar vuurstenen werktuigen, naast wat aardewerkresten. Ruim 2400 jaar later is er een vrouw begraven binnen een greppeltje. Er was weinig van haar over. Weer 400 jaar later zijn we aangekomen in het midden van de ijzertijd en is dit gebied gebruikt als grafveld. Er zijn 44 crematiesgraven met bijna 60 verschillende menselijke resten gedocumenteerd. Vaak werd ook vee mee verbrand. IJzertijd crematiegraven blinken zelden uit door grafgiften die zijn meegegeven aan de doden. In de Plantage is dat niet anders. In een paar kuilen was een aardenwerken pot of kommetje meegegeven.

Meta

De meest bijzondere vondst is het graf van een vrouw die ongeveer 600 voor Christus begraven werd. Ze was tussen de 30 en 40 jaar oud toen ze stierf. Ze lag gestrekt op haar rug. Vanwege de positie van de botten en het ontbreken van een grafkist, moet ze lange tijd in een open kuil hebben gelegen, gewikkeld in een doek. Was dit ‘alles’ geweest dan hadden we ons haar vast niet herinnerd. Omdat ze zo uniek is, kennen we haar nu als Meta (van Meteren). Ze droeg namelijk een, voor die tijd, verfijnd en ongetwijfeld kostbaar oorsieraard. Het bestaat uit zeven koperen ringetjes met daaraan barnstenen kralen. Ze moeten vanwege de slijtagesporen als oorbellen zijn gedragen. Om een van haar armen droeg ze, een met strepen versierde, koperen armband.

Huis Meteren

Van de genoemde vindplaatsen is niets meer over. Die zijn helemaal opgegraven. Dat geldt niet voor de resten in het archeologiepark. Tot 1907 stond hier, voordat het gesloopt werd, Huis Meteren. De inrichting van het park is voor het belangrijkste deel geïnspireerd op dit historische huis. Omdat het nog niet is opgegraven, komt alle informatie uit historische bronnen, verschillende kaarten en afbeeldingen en een weerstandsonderzoek.

De eerste echte vermelding van Huis Meteren is rond 1400. Daarvoor, halverwege de 13de eeuw, is sprake van een ‘curtis de Meteren’ oftewel: een centraal hof (de curtis) met kleinere boerderijen (mansi) eromheen. Er wordt aangenomen dat de curtis de plek is van het latere Huis Meteren.

Het weerstandsonderzoek van een paar jaar geleden, laat zien dat er sprake is van een versterking binnen een gracht. In die zin lijkt Huis Meteren de functie van kasteel te hebben gehad. De, bij de sloop ontdekte, muren van 2 meter breed en de oudste afbeelding die we kennen, bevestigt dit beeld: een forse versterking binnen de gracht die het hele kasteeleiland vult

Bij het Huis zijn bijgebouwen bekend. Van een voorburcht blijkt geen sprake. In de tweede helft van de 18de eeuw laat de toenmalige eigenaar Albrecht van Aerssen Beyeren, het bestaande huis voor een groot deel afbreken en zet er een nieuwe voor in de plaats. Uit die tijd komt ook de plantage waar het gebied nog steeds zijn naam aan te danken heeft. Het complex met de kenmerkende lanen, tuinen en moestuinen loopt noordelijk helemaal door tot aan de Meersteeg. De waterpartijen rond de oorspronkelijke gracht zijn duidelijk te zien in de weerstandsmeting. Ze worden ook teruggebracht in het park.

Jhr. Van Beresteyn was een van de laatste eigenaren van Huis Meteren. Hij liet het huis nogmaals verbouwen in 1883. Het was toen nog een deftig herenhuis. Tien jaar later werd het verkocht. Nog eens 15 jaar later, toen het even als inrichting voor zenuwzieken had gediend, werd het gesloopt.

Een park met geschiedenis

De beroemde geschiedenis van Huis Meteren en haar omgeving krijgt eindelijk een gezicht met de herinrichting van het park. De contouren van het Huis met het trappenhuis en de vierkante verdeling staan centraal. Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen neemt een van de kwadranten voor haar rekening zodat Meteren onderdeel vormt van de steeds uitdijende route. In de zuidwesthoek komt een landmark, een heuvel die het bronstijd graf in herinnering roept. De sieraden van Meta hebben al een verwijzing gekregen in de leuning van de fietsbrug.

In maart beginnen de werkzaamheden. Als alles volgens plan verloopt is het park in juni klaar en kunnen zowel wijkbewoners als wandelaars, recreanten en voorbijgangers genieten van duizenden jaren geschiedenis van Meteren.

Impressie van hoe de zonnewijzer eruit komt te zien in het archeologiepark
(afbeelding Wissing)

Op donderdag 5 oktober 2023 overleg met Dorpsraad Meteren en gemeente.

Op 5 september 2023 bewonersbijeenkomst in De Plantage Meteren.

Tijdens de bijeenkomst werden de plannen uitgelegd aan de bewoners van de Plantage en aanvullende opmerkingen en ideeën verzameld en verwerkt in de voortgang.